Religia i etyka

Od przyszłego roku uczniowie będą musieli zdecydować, czy chcą uczestniczyć w lekcjach religii czy etyki. Czy Pana zdaniem to właściwa zmiana?

Religia i etyka powinny być w szkole, ale nie powinien to być wybór „albo, albo”, wtedy bowiem niepotrzebnie skonfliktowałoby to je ze sobą. Przypominałoby to wybór pomiędzy ojcem a matką. W gruncie rzeczy mają one bardzo wiele wspólnego, dotyczą zagadnień egzystencjalnych, spraw, które są ważne dla każdego człowieka. Problemy moralne przeżywa każdy, a młodzi ludzie odczuwają ich ciężar znacznie intensywniej. Ważne, żeby mogli podejmować decyzje samodzielnie, rozumnie, nie pod wpływem emocji lub jakichś zewnętrznych czynników, niekiedy manipulacji. Uczniów trzeba przygotować do samodzielnego myślenia. Potrzebują oni jednak narzędzi, aby rozpoznawać to, co ważne, umieć stawiać właściwe pytania i samodzielnie szukać odpowiedzi.

A więc zarówno etyka, jak i religia powinny być obowiązkowe?

Religia opiera się na wierze, etyka sięga do naturalnych źródeł poznania: rozumu i doświadczenia. A każdy człowiek poznaje i doświadcza, więc problemy moralne są polem dialogu. Można i trzeba o nich rozmawiać, dyskutować, bo rozum i wiara to dwa źródła poznawania rzeczywistości, które powinny się wspierać, a nie konkurować ze sobą – tak jak pisze o tym Jan Paweł II w encyklice „Fides et ratio”. Nie wolno nikogo zmuszać do wiary i praktyk religijnych, ale każdy wykształcony człowiek powinien mieć podstawowy zasób wiedzy religijnej i moralnej, choćby po to, by nie opowiadał bzdur i nie kompromitował się publicznie. W naszej cywilizacji to jest podstawowy warunek pełnego wykształcenia.

Do tej pory religia w szkołach przeżywała kryzys. Dołożenie kolejnego przedmiotu nie spotka się raczej z wielkim entuzjazmem wśród uczniów…

Zapewne, jak zawsze, będą sprzeciwy. Krytycy są zawsze najgłośniejsi. To nie jest tylko sprawa buntu wobec religii czy element kryzysu wieku młodzieńczego. To są przejawy głębszego kryzysu cywilizacyjnego, powierzchowności dominującej kultury, skupiania się na tym, co można osiągnąć szybko, komfortowo. Problemy, które odkrywają religia czy etyka i nie pozwalają o nich zapomnieć, są odsuwane w cień, „na później”. Ale przecież nie znikają. Powinnością ludzi, którzy decydują o sprawach wychowania młodzieży, jest wyciągać wnioski; pomagać wychodzić z chaosu i dawać narzędzia, aby mogli samodzielnie wkraczać w dorosłe życie. Ważna jest umiejętność krytycznego myślenia i odkrywania prawdy, bez krytykanctwa i cynizmu. Każdy człowiek ostatecznie sam o sobie zdecyduje, ale ważne, aby młodego człowieka nie pozostawiać samotnego. Warto dać mu wsparcie i pomoc. Czy zechce z tego skorzystać, to już będzie jego decyzja.

Wkrótce na nauczycieli etyki będzie duże zapotrzebowanie. Mają oni jeszcze rok, aby się dokształcić. Na UKSW rozpocznie się wkrótce II edycja studiów podyplomowych z etyki dla nauczycieli. Co oferują?

Pierwsza edycja już się odbyła, wzięli w niej udział nauczyciele wielu przedmiotów, poczynając od języka polskiego, matematyki i religii, a nawet przedmiotów technicznych i przyrodniczych. Jest jeden ważny warunek – wrażliwość moralna i chęć jej kształtowania. Są to studia trzysemestralne finansowane przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. To bardzo istotna inicjatywa. Zgłosić się na studia może każdy, kto jest czynnym nauczycielem. Rekrutacja rusza już 3 września. To ważna informacja, bo chętnych jest bardzo wielu, a miejsc mało. Poza spełnieniem kryteriów formalnych i przedstawieniem swojej motywacji liczy się kolejność zgłoszeń. Każda uczelnia ma swoją specyfikę, nasza wpisana jest w nazwę: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Nie chcemy przeciwstawiać sobie etyki i religii, dostrzegamy ich różnice i chcemy pokazywać, że obydwie są sobie potrzebne.