W świadomości chrześcijan apostołowie to dwunastu uczniów Chrystusa. Z Pisma Świętego wiemy jednak, że zdrajcę Judasza zastąpił trzynasty uczeń – Maciej. Także Paweł, choć nie należał do grona towarzyszy Jezusa, nazywany jest apostołem. Ostatnim zaś tak określanym w Dziejach Apostolskich jest Barnaba.
Barnaba, a dokładniej Józef „nazwany przez Apostołów Barnabas, to znaczy Syn Pocieszenia, lewita rodem z Cypru, [który] sprzedał ziemię, którą posiadał, a pieniądze przyniósł i złożył u stóp Apostołów” (por. Dz 4, 36-37).
To Barnaba przedstawił Kościołowi nawróconego Szawła. Później razem nauczali w Antiochii i odbyli pierwszą podróż misyjną, a jej trasa wiodła przez Cypr. Barnaba prowadził więc Pawła do „swoich”, jednak miejscowa diaspora przyjęła ich wrogo. Apostołowie nie nawrócili cypryjskich Żydów, ale przekonali do nowej wiary rzymskiego prokonsula Sergiusza Pawła. W ówczesnej stolicy wyspy Pafos, obok ruin wczesnochrześcijańskiej bazyliki i kościoła Agia Kyriaki, znajduje się pręgierz, przy którym ubiczowano św. Pawła Apostoła. W archeologicznej części miasta podziwiać można mozaiki w dawnych rzymskich willach; jedna z nich była rezydencją cesarskiego namiestnika, który uwierzył. Podczas planowania drugiej podróży misyjnej drogi apostołów rozeszły się. Święty Barnaba wrócił do ojczyzny, by głosić Ewangelię. Został za to ukamienowany (57 r.), a jego męczeńska śmierć stała się fundamentem Kościoła cypryjskiego. Odkrycie grobu apostoła w V wieku i odnalezienie jego relikwii pozwoliło temu Kościołowi uzyskać autokefalię, czyli samodzielność w strukturach Kościoła powszechnego. Miejsce męczeństwa świętego – antyczna Salamina – stało się stolicą arcybiskupów, zwierzchników założonego przez Barnabę Kościoła.
Bliskość Ziemi Świętej sprawiła, że na Cyprze znajdziemy wiele ewangelicznych odniesień. Na półwyspie Karpasia znajduje się klasztor św. Andrzeja – ślad obecności tego apostoła. W Larnace (starożytnym Kition) silna jest tradycja św. Łazarza, który tutaj miał żyć po wskrzeszeniu. W miejscowej katedrze czczone są jego relikwie, a ich autentyczność potwierdza odnaleziony w krypcie sarkofag z greckim napisem „Przyjaciel [Pana]”. W klasztorach Stavrovouni i Omodos oraz w kościele w Lefkarze przechowywane są relikwie Krzyża Świętego, pozostawione na Cyprze przez wracającą z Jerozolimy św. Helenę.
Współczesna branża turystyczna, promując Cypr jako doskonałe miejsce wypoczynku, chętnie odwołuje się do mitologicznej Afrodyty. Petra tou Romiu – skała, przy której bogini zrodziła się z morskiej piany – to obowiązkowy punkt postoju w drodze do Pafos. Wizerunek Afrodyty jest symbolem wyspy, znajdziemy go nawet na opakowaniach miejscowych słodyczy i kosmetyków. Kto jednak przybędzie na wyspę jako pielgrzym, dowie się, że pogański kult bogini piękności przeszedł chrześcijańską metamorfozę i wpłynął na rozwój mocno zakorzenionego tu kultu maryjnego. Stąd wiele ikon Matki Bożej oraz fundowanych ku Jej czci kościołów i klasztorów. Najważniejszy z nich to Kykkos, którego skarbem jest cudowna ikona Maryi napisana przez św. Łukasza.
Św. Barnaba, mozaika, Kykkos
Dominująca na Cyprze religia i sztuka prawosławna wyraża się w bizantyjskim malarstwie naściennym. W miarę rozwoju absorbowało ono wpływy zachodnie (frankijskie, a następnie weneckie), tworząc w XV wieku formy italo-bizantyjskie. Dzięki tym unikatowym polichromiom średniowieczne wiejskie kościoły w Górach Troodos wpisano na listę UNESCO. W tym samym czasie królowie z dynastii Lusignianów przeszczepili na Cypr kulturę Europy Zachodniej – dzięki temu na wyspie znajdziemy ciekawe budowle gotyckie (m.in. opactwo Bellapais, katedry: św. Mikołaja w Famaguście i św. Zofii w Nikozji).
Cypr to interesująca historia i trudna współczesność. W 1960 roku, po blisko stu latach uzależnienia od imperium brytyjskiego, kraj uzyskał niepodległość. Turecka agresja w lipcu 1974 roku doprowadziła do podziału wyspy i wypędzenia Cypryjczyków z jej północnej części. Wstąpienie Cypru do Unii Europejskiej złagodziło nieco sytuację polityczną, ale nie rozwiązało problemu. Stolica wyspy Nikozja nadal podzielona jest na grecką (cypryjską) Lefkosiję i turecką Lefkoşę. Na szczęście granicę między Republiką Cypru a okupowaną północą przekraczają obecnie bez przeszkód zarówno turyści, jak i Cypryjczycy. Leżące po tureckiej stronie miejsce pochówku św. Barnaby stało się ponownie celem pielgrzymek prawosławnych Cypryjczyków. Mogą się oni modlić u grobu apostoła i odwiedzać rodzinne strony, które musieli opuścić. Kult św. Barnaby, patrona Kościoła całego Cypru, daje nadzieję na przezwyciężenie podziału i zjednoczenie ojczyzny piętnastego apostoła.
***
Materiał przygotowany we współpracy z Pallotyńskim Biurem Pielgrzymkowo-Turystycznym PEREGRINUS, ul. Skaryszewska 12, 03-802 Warszawa, tel. 22 619 15 02, 22 618 67 23, 22 618 68 51, www.bp.ecclesia.org.pl
Co? Gdzie? Kiedy?
