Wzrok a rozwój dziecka

fot. pexels.com

Brak bodźców wzrokowych bardzo utrudnia procesy poznawcze. Dziecko niewidome ma ograniczoną stymulację rozwoju; nie jest pobudzane do poznawania otoczenia tak jak dzieci widzące. To sprzyja zamknięciu się w swoim świecie oraz bierności w stosunku do osób i przedmiotów. Naukowcy, np. S. Dreier, uważają, że „Wzrok jest bardzo ważnym stymulatorem w rozwoju motorycznym”.

Dlatego dziecko niewidome ma opóźniony rozwój motoryczny. Lokalizowanie zabawek, sięganie po nie w oparciu tylko o sygnały dźwiękowe jest trudniejsze i pojawia się kilka miesięcy później niż u dziecka,

które je widzi. Dopiero po opanowaniu tej umiejętności – zazwyczaj ok. 11.–15. miesiąca życia – niewidome niemowlę jest w stanie raczkować w kierunku przedmiotu, który słyszy i chce chwycić. „Brak bodźców wzrokowych i obserwacji otoczenia utrudnia naukę jedzenia przez naśladowanie, mycia się, zabawy i koordynacji ruchów” (Z. Sękowska). Dziecko niewidome musi korzystać z metod niewizualnych, by poznać wzorzec ruchu, dlatego wolniej opanowuje sprawności ruchowe.

Brak wzroku zwiększa rolę lewej ręki oraz wykonywanie czynności za pomocą obu rąk. U niewidomych dzieci następuje podział funkcji między obie ręce. Gdy prawa wykonuje czynność, lewa ją kontroluje. Czym jest tzw. „szósty zmysł”, „wrażenie przeszkody”, „dotyk na odległość” czy „percepcja twarzą”? Zjawisko to polega na odczuciu przez niewidomego przeszkody na odległość, zanim nastąpi z nią kontakt. Niewidomy, zbliżając się np. do budynku, drzewa, odczuwa w okolicy czoła, skroni, oczu, górnej części twarzy

rodzaj muśnięcia lub ucisku, „mrowienie” – to właśnie jest wrażenie przeszkody.

Ważny dla niewidomego jest tzw. dotyk pośredni: za pomocą laski, igły itd. U niewidomych występuje także zjawisko „pamięci mięśniowej”, którą kierują się przy poruszaniu się po często uczęszczanych trasach, jeśli chodzi o ustalanie długości danego odcinka i dotarcie do wyznaczonego celu.

Słuch jest drugim zmysłem kompensacyjnym u niewidomych i ważną pomocą w orientacji przestrzennej. Dźwięk sygnalizuje istnienie przeszkody, lokalizuje przedmiot i określa odległości od niewidomego.

Dzieci nie zawsze mówią, że gorzej widzą. Rodzice powinni znać objawy zaburzeń widzenia u dzieci. Należy do nich: wolne tempo czytania, słabe zrozumienie czytanego tekstu oraz trudność z zapamiętywaniem przeczytanych słów, przybliżanie twarzy do książki, mrużenie oczu, nienaturalne przechylanie głowy przy pisaniu. Ponadto: pomijanie wyrazów przy przepisywania lub czytaniu, odwracanie liter oraz używanie palca, by nie gubić się podczas pisania lub czytania. Klasyczny objaw wady wzroku to ból głowy po intensywnej pracy oczu (po szkole, pracy przy komputerze), a także: brzydkie pismo, podwójne widzenie, nadmierne pocieranie oczu, łzawienie. Dzieci z chorobą lokomocyjną, słabą koordynacją ruchu, mylące lewą i prawą stronę, z zaburzeniem integracji sensorycznej – wymagają wykluczenia wady wzroku. Dobry wzrok sprzyja rozwojowi dziecka.

Idziemy nr 41 (832), 10 października 2021 r.