Pisząc o interpunkcji, a zwłaszcza o przecinkach, nie sposób nie wspomnieć o specyficznym typie konstrukcji składniowych, jakim jest imiesłowowy równoważnik zdania.
Przypomnę, że równoważnik zdania to wypowiedzenie, które pełni funkcję zdania, ale nie zawiera czasownika w formie osobowej. Ośrodkiem takiego równoważnika może być czasownik w formie nieosobowej, rzeczownik, zaimek itp. Oto kilka przykładów: Nie deptać trawników, Cisza!, Dokąd to? Równoważnik może też być zbudowany wokół imiesłowu przysłówkowego (współczesnego, a więc zakończonego na -ąc, lub uprzedniego, a więc zakończonego na -łszy, -wszy) – nie występuje jednak wówczas samodzielnie, ale stanowi część zdania złożonego, np. Idąc do pracy, potknął się o kamień czy Usiadłszy na fotelu, zaczęła czytać ulubioną książkę. O zasadach poprawnego konstruowania takich zdań pisałem już na tych łamach, dziś przypomnę reguły używania w nich przecinków.
Do lat dziewięćdziesiątych XX wieku interpunkcja przy imiesłowowych równoważnikach zdania zależała od tego, czy imiesłów miał określenia, czy też był izolowany. Zgodnie z obowiązującymi wówczas zaleceniami pomijało się przecinek w zdaniach typu: Idąc z radości głośno śpiewał; Piotr biegł przed siebie utykając; Zjadłszy od razu sprzątnął ze stołu; czy Zosia dobiegłszy zaczęła reanimację. Jeśli jednak imiesłowowi towarzyszyły jakieś powiązane z nim wyrazy, to taką konstrukcję należało oddzielić przecinkiem od zdania głównego. Gdyby więc powyższe przykłady zostały nieco zmodyfikowane, to ich interpunkcja byłaby następująca: Idąc na długo wyczekiwane spotkanie z narzeczoną, z radości głośno śpiewał; Piotr biegł przed siebie, wyraźnie utykając na prawą nogę; Zjadłszy przygotowaną przez brata kolację, od razu sprzątnął ze stołu; Zosia, dobiegłszy do poszkodowanego, szybko zaczęła reanimację.
Obecnie obowiązujące zasady zalecają, by zwrot imiesłowowy oddzielać od zdania głównego (lub z niego wydzielać, jeśli jest wtrąceniem) zawsze – niezależnie od tego, czy imiesłów występuje samodzielnie, czy też jest obudowany określeniami. Należy więc pisać nie tylko np. Studiując kolejny artykuł, Ula podkreślała w nim najciekawsze fragmenty, lecz także np. Piotr czytał, płacząc; Czytając, Piotr płakał czy Piotr, czytając, płakał. Takie rozstrzygnięcie normatywne – jako regularne – wydaje się łatwiejsze do przyswojenia przez użytkowników polszczyzny, a jednak błędów związanych z interpunkcją przy imiesłowowych równoważnikach zdania jest naprawdę dużo.
Trzeba jeszcze zaznaczyć, że istnieje pewien typ zdań z imiesłowami, w których przecinek się pomija. Chodzi mianowicie o takie konstrukcje, w których imiesłów poprzedzony jest spójnikiem lub zaimkiem względnym. Oto przykłady: Piotr uważał, że wpłaciwszy ostatnią ratę, spłacił już swój kredyt; Żołnierz potknął się, ale wpadając do okopu, zdążył jeszcze wystrzelić. Analiza składniowa wskazuje, że wpłaciwszy ostatnią ratę oraz wpadając do okopu to wtrącenia, które zgodnie z ogólną zasadą należałoby wydzielić z obu stron przecinkami. W tym przypadku jednak przecinek między spójnikiem a imiesłowem jest zbędny.
Ponadto tradycyjnie pomija się przecinek przy imiesłowie wyjąwszy, np. Wyjąwszy skłóconego z naszą rodziną Śliwińskiego zaprosiliśmy na wesele wszystkich sąsiadów.
Jak widać, nie tylko poprawne konstruowanie zdań z imiesłowami, lecz także właściwe stosowanie w nich interpunkcji wcale nie jest oczywiste.
.jpg&w=624&h=543)
Co? Gdzie? Kiedy?
