29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Nowonarodzony i nowo narodzony

Ocena: 0
3650

Jakby takiej rewolucyjnej zmiany ortograficznej było mało, współczesna norma uwzględnia wyjątki.

fot. pixabay.com / CC0

W warszawskiej dzielnicy, w której mieszkam, wciąż powstają kolejne osiedla mieszkaniowe, a także szkoły, przedszkola, żłobki, sklepy i punkty usługowe. Nic dziwnego więc, że w wielu miejscach znaleźć można reklamy czy informacje na ich temat. W takich materiałach często powtarzają się wyrażenia sprawiające ich twórcom niemało trudności: chodzi mianowicie o konstrukcje typu nowo/wybudowany, nowo/powstały, nowo/otwarty. Ukośnikiem zaznaczyłem tu miejsce kłopotliwe pod względem ortograficznym: w tekstach można spotkać zarówno pisownię łączną (np. nowootwarty), jak i rozdzielną (np. nowo wybudowany). Podobne wątpliwości niejednokrotnie towarzyszą autorom informacji o nowo/zakupionym domu, nowo/zatrudnionym pracowniku, nowo/mianowanym proboszczu, nowo/poślubionym mężu czy nowo/wybranym pośle.

W przypadku wyrażeń, których pierwszym członem jest przysłówek, a drugim imiesłów przymiotnikowy lub przymiotnik, współczesna norma ortograficzna co do zasady wymaga pisowni rozdzielnej. Skoro więc piszemy np. świeżo malowany, cicho mówiący czy wolno stojący, to konsekwentnie należy pisać także nowo przybyły, nowo uruchomiony, nowo wydany oraz nowo otwarty czy nowo wybudowany. Codzienny ogląd różnorodnych tekstów pokazuje, że zasada ta nie jest powszechnie znana, a przynajmniej nie jest konsekwentnie stosowana. Co ciekawe, rozdzielna pisownia wyrażeń z pierwszym członem nowo została wprowadzona dopiero w 1956 r., wcześniej obowiązywała uchwała z 1936 r., w której zalecano pisownię łączną… Jakby takiej rewolucyjnej zmiany ortograficznej było mało, współczesna norma uwzględnia wyjątki. Najbardziej znany jest ten, który posłużył za tytuł dzisiejszego odcinka. Otóż o ile w odniesieniu do każdego niedawno przybyłego (to wyrażenie także piszemy, rzecz jasna, rozdzielnie) na świat dziecka piszemy nowo narodzony, o tyle w odniesieniu do wcielonego Chrystusa, np. leżącego w żłóbku – już Nowonarodzony. Argumentem jest to, że w przypadku Dzieciątka Jezus nie jest to określenie doraźne, wydobywające tzw. przygodną (jedną z wielu innych, podobnie ważną lub nieważną) cechę, lecz określenie stałe, niekiedy wręcz funkcjonujące jako samodzielna, pisana wielką literą nazwa własna.

Taki sam tok rozumowania stoi za skodyfikowaną w słownikach całą grupą połączeń przysłówków z przymiotnikami lub imiesłowami przymiotnikowymi, które należy zapisywać – wbrew ogólnej zasadzie – łącznie. Chodzi mianowicie o takie konstrukcje, które informują nie o wybranej doraźnej, przygodnej cesze jakiegoś obiektu, ale o takiej cesze, która jest dla niego najważniejsza, która pozawala go odróżnić od innych, podobnych obiektów. To dlatego pisze się np. rycerz ciężkozbrojny i lekkozbrojny – nie są to przecież opisy konkretnej osoby, której zbroja z różnych przyczyn waży mniej lub więcej kilogramów, lecz nazwa pewnego typu uzbrojenia. Podobniej jest z karabinem szybkostrzelnym, płytą długogrającą czy betonem szybkoschnącym. Dodatkowym argumentem jest to, że w takich połączeniach niekiedy następują pewne zmiany znaczeniowe. Osoba krótkowidząca to przecież nie ktoś, kto widzi niezbyt długo, lecz osoba mająca problemy z postrzeganiem obiektów położonych daleko. Podobnie słabosłyszący uczeń to nie dziecko, które nie słyszy słów nauczyciela z powodu hałasu w klasie, lecz ktoś, kto ma problemy ze słuchem.

Na koniec dodam, że rekonstruowana wyżej zasada sprawia, iż należy pisać np. Kierowca, z powodu mgły słabo widzący drogę, spowodował wypadek, ale: Uczeń słabowidzący powinien otrzymywać testy wydrukowane większą czcionką.

 

Idziemy nr 22 (711), 2 czerwiec 2019 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter