W dzisiejszym odcinku chciałbym kontynuować wątek nowych słów, czyli wyrazów, ich połączeń, ale też znaczeń, które w ostatnich latach pojawiły się w polszczyźnie.
fot.pixabay.com
Wprawdzie wiele z nich nie funkcjonuje w języku ogólnym, tylko w jego różnorakich odmianach (zwłaszcza środowiskowych), ale warto je znać, ponieważ każdy z nas może się z nimi zetknąć.
Zacznę jednak od jednostki, która dość często pojawia się już nie tylko w języku młodzieżowym, lecz także w polszczyźnie ogólnej, a mianowicie od akronimu „JP2” na określenie papieża Jana Pawła II. Ta pierwotnie nieco żartobliwa konstrukcja ze względu na swoją skrótowość jest chętnie stosowana zwłaszcza w różnego typu powtarzających się wyrażeniach, połączeniach jak np. „pokolenie JP2” (rzadziej w wariancie z cyframi rzymskimi: „pokolenie JPII”), „dziedzictwo JP2”, „nauczanie JP2”, ale też w takich sytuacjach komunikacyjnych, w których szczególnie ważne jest kondensowanie treści, używanie jak najmniejszej liczby znaków. Dość powiedzieć, że warszawskie Centrum Myśli Jana Pawła II posługuje się formułą „centrumJP2” np. w adresach e-mailowych czy hasztagach komentujących zdjęcia, a także w serwisie społecznościowym Twitter. Z drugiej strony ukazała się chociażby książka z papieskimi przemówieniami, zatytułowana „Podręcznik pokolenia JP2. Ojcowskie słowo do młodych – świata, Polski i Lednicy”. Jak widać, ten akronim już na dobre zadomowił się w polszczyźnie – inaczej niż czasem spotykana konstrukcja „B16” (na określenie Benedykta XVI) i „F1” jako akronim imienia papieża Franciszka. Na marginesie: ta ostatnia nie ma szans na utrwalenie, ponieważ po pierwsze, zbyt mocno kojarzy się ze sportem motorowym, a konkretnie Formułą 1, a po drugie, oficjalne imię obecnego papieża to przecież po prostu „Franciszek”, bez dodatku cyfry „1”.
Pisząc o „JP2”, dodam jeszcze, że podobne akronimy od lat funkcjonują np. w środowisku bibliofilskim. Wszystkie osoby związane ze światem książki dobrze wiedzą, że „JWG” to Juliusz Wiktor Gomulicki, „AB” – Andrzej Biernacki, a „JOP” – Janusz Odrowąż-Pieniążek…
Wróćmy jednak do głównego tematu. Od imienia Jana Pawła II, a także nazwiska „Wojtyła” powstało jeszcze kilka innych wyrazów pochodnych, częściowo opisowych, częściowo wartościujących, które w ostatnich latach spotyka się zwłaszcza w komunikacji nieoficjalnej. Pierwszym z nich jest rzeczownik „dewojtylizacja”, przez twórców Obserwatorium Językowego UW definiowany jako ‘odchodzenie Kościoła katolickiego od nauk Jana Pawła II’. Przyznam, że kiedy sprawdziłem to słowo w popularnej przeglądarce internetowej, to okazało się, że jest ono używane wcale nie tak rzadko, jak by się mogło wydawać, i wcale nie tylko w wypowiedziach swobodnych. Co więcej, w wielu kontekstach chodzi nie tyle o ‘odchodzenie od nauk Jana Pawła II’, ile o swego rodzaju zmianę stylu prowadzenia Kościoła przez papieża albo też o świadome usuwanie nauczania Jana Pawła II na drugi plan czy też o podważanie jego rangi, a nawet jego świętości. Jak widać, choć słowo wydaje się znaczeniowo przejrzyste, bywa używane w różnych sensach.
Innym, już znacznie rzadszym określeniem, jest „papafilia”, czyli ‘kolekcjonowanie przedmiotów związanych z osobą Jana Pawła II’ – jak czytamy na stronie Obserwatorium Językowego.
I wreszcie ostatni derywat z tej grupy, najbardziej niezwykły, występujący jako forma dokonana i niedokonana czasownik „odjaniepawlić (się)”, „odjaniepawlać (się)”. Warto od razu podkreślić, że znaczeniowo nie ma on wiele wspólnego z omawianą wcześniej „dewojtylizacją”. Na stronie Obserwatorium Językowego definiowany jest następująco: ‘dziać się (o rzeczach i zdarzeniach, które wywołały zdziwienie lub szok); zrobić coś, co wywołało zdziwienie lub szok’. A oto przykład użycia: Więc pomyślcie, co robicie, bo możesz kogoś urazić, nieświadomy tego, co właśnie odjaniepawliłeś czy też: Co tu się odjaniepawla?! Jest to, rzecz jasna, słowo potoczne, charakterystyczne dla języka młodzieżowego.
Co? Gdzie? Kiedy?
