Co dla zmysłów niepojęte

W związku z rozpoczętym Rokiem Wiary warto przypomnieć sobie podstawowe definicje. Wiara jest w gruncie rzeczy smutną koniecznością, bo gdybyśmy mogli mieć wiedzę, to nie potrzebowalibyśmy mieć wiary. Ale nie możemy mieć akurat tej wiedzy. Jak uczył ks. prof. J. Tischner, są tajemnice, które przekraczają możliwości poznawcze naszego rozumu. Jest światło, którego nie da się ogarnąć. I tak jest z Bogiem. Dlatego człowiek na ziemi skazany jest na wiarę. Ona wyklucza wiedzę „z doświadczenia”, bo gdy coś znamy, nie trzeba już w to wierzyć. W tym sensie zmarli już wiedzą, bo widzą.

Co to znaczy wierzyć? Każdy w coś wierzy, komuś ufa. Nie da się nie wierzyć w nic. Tylko czy to „coś” jest wiary-godne? Wiara to nie religijne wzruszenia; to także nie tradycja ani ideologia czy światopogląd. Wiara to świadomy wybór – Komu i dlaczego warto zaufać – i wynikająca z niego życiowa postawa moralna. To uznanie czegoś za prawdę oparte na autorytecie. Im większy autorytet, tym mniejsze niebezpieczeństwo błędu. Wiara Bogu wyklucza więc możliwość błędu.

Odróżnia się dwie postawy: wierzyć w coś lub kogoś (np. w Boga, że istnieje) i wierzyć komuś, zwłaszcza Bogu, w to, co przekazał człowiekowi.

Rozróżnia się też wiarę jako depozyt, czyli w co się wierzy, i wiarę rozumianą jako wolny akt osoby, czyli on w to wierzy. Ta ostatnia sytuacja podlega przemianom, bo wiara jest rzeczywistością dynamiczną. Związana jest z nią możliwość kryzysów, np. porzucenie pobożności dziecinnej na rzecz dojrzałej wiary.

Wiara oznacza najpierw uznanie, że istnieje Bóg, a ja nie jestem bogiem. Istotą wiary religijnej jest poddanie siebie Bogu. Uznanie, że człowiek nie jest bogiem powoduje, że np. traktuje życie jako dar, a nie jako własność.

Natomiast niewiara to wiara, że Bóg nie istnieje. Istotą tej postawy jest przyjęcie, że człowiek stwarza sobie boga, a w rzeczywistości sam dla siebie jest bogiem i celem życia. Bo ateizm jest wiarą w bóstwo możliwości człowieka. Wiara to życiowy wybór, którego dokonuje sumienie. Polega na pokornym zawierzeniu siebie Bogu. Z tego powodu w każdej postaci ateizmu jest domieszka pychy.

Wiara jest splotem działania trzech czynników: Łaski, rozumu i woli. Rozum informuje, w co mamy wierzyć. Rozum mówi, komu i dlaczego warto zawierzyć; co jest wiary-godne. Rozum nie widzi Boga, ale czyta drogowskazy. Nierozumnie byłoby nie wierzyć drogowskazom. Wola musi wybrać: uznać prawdę lub ją odrzucić. Bez decyzji woli nie ma wiary. Dopiero wola rozstrzyga sytuację. Natomiast Łaska Boża jest uprzedzającym działaniem Boga w nas.

ks. Jan Sawicki Idziemy nr 46 (375), 11 listopada 2012 r.