Zajazd w Czombrowie

Dwór w Czombrowie był znany Mickiewiczowi od dzieciństwa: żona właściciela dworu Aniela z Wierzejskich Uzłowska została matką chrzestną Adasia. Czombrów – 17 km od Nowogródka i 4 km od Świtezi – uznawany jest za pierwowzór Soplicowa. Wieszcz musiał tam bywać, skoro jego dziadek był tam ekonomem, a mama – panną apteczkową. Nie było też więc przypadku w tym, że dworek „zagrał” w pierwszej ekranizacji „Pana Tadeusza” z 1928 r., razem z mieszkańcami zresztą, w tym – dziadkiem Joanny Puchalskiej, autorki książki „Dziedziczki Soplicowa”. Jako historyk sztuki, pokusiła się o prześledzenie historii swojego rodzinnego dworu od XVI w. Na podstawie dokumentów, listów i ustnych świadectw członków rodziny oraz mieszkańców Czombrowa odtwarza dzieje miejsca i swoich przodków.

Książka nafaszerowana jest smaczkami – wyobrażenie o dworku daje opis numeru popisowego dziadka Litka, który na klaczy Minerwie wjeżdżał do salonu, zawracał i wyjeżdżał. A opis stawiania krzyży przydrożnych? W jedną noc mężczyźni ścinali drzewo, obrabiali je i mocowali w ziemi, a kobiety w tym czasie tkały len z krzyżykiem, śpiewając pobożne pieśni. Wierzono bowiem, że krzyż ochroni okolicę od nieszczęścia, ale tylko jeśli postawi się go ze świeżego drzewa od zachodu do wschodu słońca. Do smaczków zaliczam też fotografie ludzi, dokumentów i… dworskich przepisów kulinarnych. Opowieść napisana piękną polszczyzną płynie leniwie, choć nie brak jej wątku detektywistycznego. Bo jak naprawdę wyglądał ten ostatni zajazd na Litwie i czym był spowodowany? Dobra lektura na obchodzone w tym roku 180-lecie pierwszego wydania „Pana Tadeusza”!

Joanna Puchalska, „Dziedziczki Soplicowa”, Muza SA 2014, 256 stron.

Monika Odrobińska henryk.zielinski(at)idziemy.com.pl Idziemy nr 42 (474), 19 października 2014 r.