W mroku wywiadów

Trudno pojąć, dlaczego dopiero teraz ukazuje się w Polsce książka Tennenta H. Begleya „Wojna szpiegów” – pisze Sławomir Cenckiewicz.
Rzeczywiście, polska wersja książki napisanej w końcu lat 80. ubiegłego wieku przez emerytowanego wysokiego oficera CIA może okazać się sensacją. W powodzi zalewających rynek księgarski pozycji o walce wywiadów z okresu zimnej wojny pozycja ta wyróżnia się bowiem dużą liczbą i wysokim poziomem informacji o zmaganiach CIA z KGB. Pozwala nam głębiej spojrzeć na penetrację sowieckich służb – także szerzej pojętego systemu komunistycznego – w USA i na całym Zachodzie w okresie powojennym.

Autor łączy w książce styl fabularyzowanej opowieści z dociekaniami historycznymi. Punktem wyjścia jest tu sprawa funkcjonariusza KGB Nosenki, który w 1962 roku podczas pobytu na sesji ONZ w Genewie przeszedł na stronę CIA. Okazało się jednak, że podczas kilkuletnich zeznań, rozmów i przesłuchań wciągnął CIA w niesamowitą sieć kłamstw, dezinformacji, intryg i pułapek. Musiało to w konsekwencji oznaczać wpadki agentów i niepowodzenia wielu akcji. Autor książki pokazuje tę sprawę jako przykład ciągłości pracy sowieckich służb od czasów Dzierżyńskiego do – chciałoby się powiedzieć – teraz.

Dla polskiego czytelnika najciekawsze są rozdziały poświęcone powojennym akcjom KGB w Polsce, krajach nadbałtyckich, NRD i NRF, w tym rozmiar penetracji antykomunistycznego podziemia. Najbardziej drastycznym i bolesnym przykładem jest sprawa prowadzenia przez KGB – przy współpracy UB – działalności podziemnej organizacji WIN w latach 1948-1952 (po aresztowaniu właściwych przywódców organizacji), do momentu polecenia zakończenia jej przez Stalina. W ramach tej operacji KGB przechwyciła wiele kontaktów z emigracyjnymi organizacjami antykomunistycznymi i służbami zachodnimi.

Pasjonująco napisana książka Bagleya może stanowić ciekawy materiał do rozważań na temat rzeczywistego obrazu tajnych zmagań mocarstw w okresie zimnej wojny. Do dziś bowiem wiele spraw z tamtych czasów pozostaje niewyjaśnionych.


Tennent H. Bagley, „Wojny szpiegów”, Przekład – Zbigniew A. Królicki. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014.

Mirosław Winiarczyk Idziemy nr 15 (447), 13 kwietnia 2014 r.