Święty Juda Tadeusz

Obraz ukazuje scenę męczeńskiej śmierci św. Judy Tadeusza na tle wieloplanowej sceny figuralnej i nieba przeszywanego błyskawicami. Święty przedstawiony jest jako starzec z siwymi włosami i brodą, w jasnej szacie spowitej niebieskim płaszczem. Powalonego na ziemię katują pałkami dwaj półnadzy oprawcy z rozwianymi szatami. Z lewej strony na drugim planie dostrzec można dwie postacie, a nieco dalej na lewo kolejne dwie, które przyglądają się osobom uczestniczącym w wymierzaniu kary. Z lewej strony obrazu widać mężczyznę zwróconego do świętego bokiem, w prawej ręce trzymającego węgielnicę, a lewą wskazującego na rydwany znajdujące się w górnej partii malowidła, pomiędzy piorunami. Znajdują się w nich kobieta i mężczyzna, którzy trzaskają biczem i pędzą przed siebie do góry w prawą stronę w rydwanie zaprzężonym w rozszalałe rumaki. Jeszcze wyżej w prawym rogu widnieje w powietrzu czarny demon o wyglądzie nietoperza. Za pierwszoplanowymi postaciami na dalszym tle widać tłum kłębiących się osób, a za nimi fragment świątyni.

Juda Tadeusz należał do grona uczniów Jezusa, został wybrany przez Niego na apostoła. W Ewangeliach określany jest jako syn Jakuba (por. Łk 6, 16), brat Jakuba Młodszego Apostoła (Dz 1, 13; Jud 1, 1) lub Tadeusz (Mt 10, 3). Zmarł ok. 80 r. Jego relikwie znajdują się w bazylice św. Piotra w Rzymie.

W Kościele katolickim liturgiczne święto Judy Tadeusza obchodzone jest 28 października, razem ze św. Szymonem. Jest czczony jako patron od spraw beznadziejnych ze względu na liczne nadzwyczajne cuda, których miał dokonać, na przykład uzdrowienie z trądu króla Edessy Abgara V Ukkamy przez dotknięcie go obrazem z obliczem Chrystusa. W samej Warszawie odbiera szczególny kult m.in. w kościele św. Krzyża, gdzie umieszcza się przed jego obrazem grawerowane tabliczki jako wota i odprawia co tydzień nowennę do św. Judy Tadeusza.

W ikonografii zachodniej św. Juda przedstawiany jest z pałką lub włócznią w ręku jako narzędziami jego męczeńskiej śmierci. Apokryf „Passio Simonis et Iudae” opisuje śmierć Judy i Szymona poprzez obicie kijami w Persji w mieście Suanir. Bł. Jakub de Voragine w swej „Złotej legendzie” pisze o zatargu Szymona i Judy z czarnoksiężnikami Zaroesem i Arfaksatasem, którzy przybyli do miasta Samir i podburzyli siedemdziesięciu innych kapłanów przeciw apostołom, aby ich zmusili do złożenia ofiary bożkom lub zabili ich. Gdy apostołowie przybyli do tego miasta, zostali pochwyceni przez kapłanów pogańskich i zaprowadzeni do świątyni słońca. Znajdował się w niej wóz odlany ze złota, a na nim złoty posąg boga słońca, oraz w drugiej części świątyni srebrny wóz z posągiem bogini księżyca odlanym ze srebra. Apostołowie wyrzucili z tych posągów demony, które wyszły pod postacią dwóch czarnych, nagich Murzynów, którzy zniszczyli posągi i uciekli wśród wrzasków. Kapłani pogańscy, widząc to, rzucili się na apostołów i zamordowali ich wraz z ich gospodarzem, Sennenem. Wtedy to pogodne niebo zmieniło się, powstały silne błyskawice, a świątynia rozpadła się na trzy części. Czarnoksiężnicy zaś spalili się na węgiel od uderzenia piorunu.

Willmann właśnie z tego opisu zaczerpnął motywy do swego dzieła. W górnej części płótna zobrazował pogańskich bożków Dianę i Apolla, którzy trzaskają biczem i pędzą przed siebie w rydwanie zaprzężonym w rozszalałe rumaki. Diana była boginią księżyca, a Apollo bogiem słońca.

Na obrazie można dostrzec także wypędzonego szatana, którego Willmann zobrazował jako nietoperza – w ikonografii symbol złego ducha. Nawiązując do pogańskich bóstw i demonicznych zagrożeń, wskazał na niebezpieczeństwa duchowe, których należy się strzec. W świętym męczenniku zaś ukazał przykład męstwa w obliczu zagrożeń tak duchowych, jak fizycznych.

Obraz „Męczeństwo św. Judy Tadeusza” powstał w 1700 r. z fundacji opata Ludwiga Baucha. Pierwotnie zdobił ołtarz boczny nawy świątyni w Lubiążu. W 1943 r. znalazł się w Lubomierzu, rok później w Szklarskiej Porębie Średniej, w 1945 r. w pałacu Paulinum w Jeleniej Górze, a w 1952 r. w Warszawie. Obraz, wraz z „Męczeństwem św. Jakuba Młodszego”, został umiejscowiony w kościele św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Męczenników Rzymskich w Warszawie-Włochach, ul. Rybnicka 27. Znajduje się w lewej nawie wysoko na ścianie nad wejściem do kaplicy. Podczas ostatnich prac konserwatorskich pomylono ramy, w wyniku czego obraz przedstawiający św. Judę Tadeusza znajduje się w ramie z napisem „św. Jakub Mniejszy”, a obraz św. Jakuba Młodszego ma kartusz z napisem „St.:/Judas/Thaddaeus”.