– Od początku wiedzieliśmy, że ikony nie można wyjąć z właściwego kontekstu: z przestrzeni modlitwy i liturgii. Dlatego też sercem Muzeum Ikon jest kaplica. To żywe miejsce kultu. Żeby wejść do muzeum, trzeba zacząć właśnie od niej – mówi ks. dr Artur Aleksiejuk, duszpasterz wspólnoty św. Męczennika Archimandryty Grzegorza Peradze, działającej przy muzeum.
W zaadaptowanie miejsca na kaplicę i ekspozycję aktywnie włączyli się członkowie wspólnoty św. Grzegorza oraz Michał Bogucki, znawca kultury obrządków wschodnich, obecny dyrektor muzeum.
– Inicjatorem był metropolita Warszawy i całej Polski abp Sawa – tłumaczy dyrektor placówki. – To miejsce jest tym ważniejsze, że jest to pierwsza w stolicy, a trzecia w Polsce – po Sanoku i Supraślu – tego typu placówka Kościoła prawosławnego. Bogaty zbiór ikon posiada Muzeum Narodowe, jednak nie jest on udostępniony dla zwiedzających, a jedynie zalega w magazynach.
W sercu muzeum – w kaplicy – oprócz stałych elementów wystroju cerkiewnego na ścianach i ikonostasie znajdują się ikony autorstwa Grzegorza Zinkiewicza, ikony ze Studium Ikonograficznego w Bielsku Podlaskim oraz dwie ikony gruzińskie datowane na drugą połowę XVIII w., z charakterystycznymi elementami kaukaskimi. W części muzealnej znajdują się dzieła takich twórców, jak Jerzy Nowosielski czy Jerzy Uścinowicz, a także spora kolekcja ksiąg liturgicznych w różnych językach, szat liturgicznych oraz powstająca wciąż kolekcja krzyży.
Do najcenniejszych eksponatów zaliczyć można ewangelicką Krytyczną Biblię Marcina Lutra z 1644 r., siedemnastowieczny modlitewnik niemiecki oraz osiemnastowieczny zbiór kazań niemieckiego proboszcza ewangelickiego z Wilna. W podziemiach znajduje się zrekonstruowana izba domu gruzińskiego, cela mnicha, pracownia ikonografa i witrażysty, kaplica upamiętniająca czas burzenia cerkwi i niszczenia ikon oraz cela memorialna św. Grzegorza Peradze.
– Naszą dumą jest zbiór oryginalnych projektów witraży Adama Stalony-Dobrzańskiego oraz jego rysunków. Mamy wiele doskonale zachowanych dzieł tego wybitnego artysty i wciąż pracujemy nad zorganizowaniem międzynarodowej wystawy jemu poświęconej – dodaje Michał Bogucki.
Ale placówka na Lelechowskiej to coś więcej niż muzeum. W każdą niedzielę kaplica gromadzi wiernych z całej Warszawy. Powodem sporej popularności jest fakt, że wspólnota św. Męczennika Archimandryty Grzegorza Peradze jako jedyna modli się w języku polskim. W końcu jej patron był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, co może nie jest bez znaczenia.
Od 18 października 2012 r. przy muzeum działa Akademia Ikony. – Pisanie ikon to nie tylko technika – tłumaczy ks. Aleksiejuk. – Równie ważne jak opanowanie techniki jest przygotowanie duchowe. Stąd w Akademii Ikony ważne miejsce zajmują wykłady z teologii prawosławnej. Istnieją zasady kanoniczne, ściśle określające, w jaki sposób ma być przedstawiona dana scena ewangeliczna bądź postać. Dlatego żadna ikona nie jest podpisywana imieniem twórcy. Dzięki temu podkreślamy, że ikona jest rezultatem świadomości dogmatycznej Kościoła, która jest określona i niezmienna, a nie wyrazem artystycznej wizji piszącego. Według tradycji ikona zyskuje swój status dopiero wtedy, gdy biskup własnoręcznie ją podpisze. Prawdziwym celem ikonografa nie jest uzyskanie sławy. On jest jakby przedłużeniem ręki Boga, który sam pisze swoją ikonę. Dlatego właśnie ikona musi funkcjonować w przestrzeni liturgicznej. Wyjęcie jej z przestrzeni modlitwy i zamknięcie w gablocie jest nieporozumieniem. Ikona staje się wówczas całkowicie niezrozumiała.
Wydaje się, że cel, jaki postawili sobie twórcy muzeum – przekazywanie bogactwa kultury prawosławnej – jest w pełni realizowany. Już 8 lutego muzeum zaprasza na konferencję poświęconą ikonografii, zaplanowaną z okazji dziesiątej rocznicy inauguracji nabożeństw w języku polskim organizowanych przez wspólnotę św. Grzegorza Peradze. A w każdą niedzielę na wspólną modlitwę. Nie tylko prawosławnych.
Muzeum Ikon czynne jest od wtorku do soboty w godzinach 12.00–17.00 oraz w niedziele od 13.00 do 15.00.
 | Iwona Żurek |
.jpg&w=624&h=543)
Co? Gdzie? Kiedy?
