O współczesnej Rosji

Filmy rosyjskie pojawiają się u nas bardzo rzadko. Dlatego kolejny Festiwal Filmów Rosyjskich (20–30 listopada) stanowił dobrą okazję do przeglądu tamtejszej produkcji. W konkursie przeważały mroczne utwory współczesne, których autorzy zmagają się z dramatyczną rzeczywistością współczesnej Rosji. Oglądaliśmy obrazy o ludzkiej samotności, bezduszności urzędów, rozpadzie rodziny, alkoholizmie i frustracji młodego pokolenia. W filmach obecne były punkty odniesienia do tradycji literatury rosyjskiej, że wymienię pozakonkursowe „Biesy”, ekranizację powieści Dostojewskiego we współczesnych realiach. Akcja została umieszczona w podziemiach opuszczonej fabryki, gdzie zbierają się młodzi spiskowcy pod wodzą Wierchowieńskiego, zapowiadającego krwawy terror po przewrocie rewolucyjnym. Zabrzmiało to wyjątkowo złowieszczo.

Obecnemu na festiwalu weteranowi kina Andriejowi Konczałowskiemu przyznano wyróżnienie specjalne za „Białe noce listonosza Aleksieja Triapicyna”. Jest to na przemian ciepły i dramatyczny obraz życia w wyludnionej wsi niedaleko Archangielska. Tytułowy listonosz ofiarnie pełni służbę, nie zważając, że w zmieniającej się rzeczywistości – zagadkowe wystrzelenie rakiety z pobliskiej bazy wojskowej – staje się coraz mniej potrzebny.

Główne nagrody otrzymali twórcy młodego pokolenia: Grand Prix przyznano dramatowi obyczajowemu „Jak mam na imię” w reżyserii pochodzącej z Tadżykistanu Niginy Sajfułłajewy. Dwie młode przyjaciółki, Olga i Sasza, przyjeżdżają z Moskwy na Krym do ojca Olgi, którego dziewczyna nie widziała od wielu lat, i dla kawału zamieniają się imionami, co utrudnia rozliczenie się ojca z córką. Drugą nagrodę otrzymał mroczny i okrutny dramat obyczajowy „Dureń” w reżyserii Jurija Bykowa, autora wcześniejszego znakomitego dramatu sensacyjnego „Major”. Bohaterem filmu jest odporny na korupcję hydraulik, który musi stawić czoła miejscowym urzędnikom; spór idzie o życie mieszkańców starego hotelu robotniczego.

Wyróżniona trzecią nagrodą „Gwiazda” reżyserki ormiańskiego pochodzenia Anny Melikian ma odmienny klimat. Jest to tragikomiczna satyra na współczesny kult gwiazdorstwa w Moskwie, będący karykaturą tego zjawiska na Zachodzie. Adeptka aktorstwa, marząc o karierze, poddaje się kolejnym operacjom plastycznym. Jej historię autorka przeplata innymi wątkami, w tym perypetiami syna oligarchy. Uwagę zwraca wyróżnienie dla nakręconej w Kazachstanie „Próby” – filmu bez dialogów, pięknie sfotografowanej historii miłosnej, rozgrywającej się tuż przed pierwszą sowiecką próbą atomową, niszczącą życie w Kazachstanie.

Festiwal Filmów Rosyjskich „Sputnik nad Polską”, 20–30 listopada, kino Muranów, kino Iluzjon

Mirosław Winiarczyk Idziemy nr 50 (482), 14 grudnia 2014 r.