Hołd dla Ireny

Mordy dokonywane przez Niemców na polskich rodzinach za przechowywanie Żydów są coraz liczniej ujawniane i przypominane (tragedia rodziny Ulmów i wiele innych). W przeciwieństwie do wielu podobnych zdarzeń mało dotychczas znana autentyczna historia opowiedziana w filmie „Przysięga Ireny” zakończyła się szczęśliwie. Bohaterka obrazu, dziewiętnastoletnia Polka i katoliczka Irena Gut, w czasie wojny uratowała na terenie Kresów kilkadziesięcioro Żydów, którzy dzięki niej przeżyli czas Zagłady. Po wojnie przedostała się do USA, wyszła za mąż za Amerykanina, a dopiero w starszym wieku ujawniła swoje zdumiewające dokonania.

Autorzy filmu wykazali się starannością i dobrą wolą w odtworzeniu okupacyjnych realiów i hitlerowskiego terroru w stosunku do Żydów i Polaków. Młodziutka Irena po wybuchu wojny nie wie, co stało się z jej rodzicami. Najpierw ucieka przed Armią Czerwoną, a po napaści Niemców na ZSRR musi sobie dawać radę sama. Zostaje przymusowo wcielona do pracy w niemieckiej fabryce amunicji. Po pewnym czasie w zakładowym oddziale krawieckim spotyka pracujących tam Żydów. W miarę narastających represji i wywożenia Żydów do obozów zagłady sytuacja pracujących więźniów staje się beznadziejna. Sprytna, dzielna i inteligentna Irena postanawia wykorzystać nagłą życzliwość komendanta fabryki mjr. Rugemera, który widząc pracowitość dziewczyny, proponuje jej pracę w swojej rezydencji, siłą przejętej od właścicieli. Irena ma tam pełnić funkcję gosposi. I wpada na szalony pomysł ukrywania Żydów w piwnicach willi.

Rozpoczyna się nieprawdopodobny, makabryczny teatr absurdu. Irena dwoi się i troi, sprząta, robi zakupy, gotuje i dokarmia ukrytych Żydów. Obsługując wydawane przez Rugemera przyjęcia dla rodzin okupujących miasto cywilnych Niemców i oficerów SS, niemal zamienia się w ludzkiego robota. Najbardziej kuriozalny wydaje się fakt, że niemieccy goście nie przypuszczają, iż pyszne jedzonko zostało dla nich przygotowane z pomocą… schowanych w piwnicy Żydów.

Akcja nabiera tempa w końcowym okresie wojny, kiedy to podstarzały Rugemer wymusza na Irenie romans w zamian za milczenie w sprawie Żydów. Czynem tym podpada przełożonym z Berlina za złamanie czystości rasowej. Twórcy filmu do końca umiejętnie utrzymują dramatyczny, a nawet heroiczny nastrój, przerywany lżejszymi momentami. Przez to opowieść nabiera życia i wiarygodności. Utwór ten wydaje się więc hołdem złożonym dzielnej Polce, narażającej życie, by ukrywać Żydów. Dodajmy: jednym z nielicznych pozytywnych obrazów o tej tematyce wyprodukowanych przez kinematografię zachodnią.

W filmie, kręconym m.in. w Lublinie i Warszawie, grają aktorzy kanadyjscy i polscy. Szczególnie należy wspomnieć o świetnej kreacji odtwórczyni postaci Ireny. Film wchodzi na ekrany 19 kwietnia.

„Przysięga Ireny” (Irena’s Vow). Kanada/Polska, 2023. Reżyseria: Louise Archambault. Wykonawcy: Sophie Nelisse, Dougray Scott, Andrzej Seweryn i inni.