Scena z filmu „Sąsiady” Grzegorza Królikiewicza, pominiętego w werdykcie jury
Konkursowa selekcja była ostra, jednak w kuluarach komentowano głównie brak nowego filmu Krzysztofa Zanussiego „Obce ciało”. Jego tematem jest konflikt praktykującego katolika z wrogim otoczeniem w międzynarodowej korporacji. Z niejasnych powodów zabrakło więc na festiwalu ważnego aktualnego tematu o wymiarze społecznym.
W konkursie znalazły się utwory znane już z ekranów oraz kilka utworów premierowych. Do tych ostatnich należał film „Bogowie” w reżyserii Łukasza Palkowskiego, wyróżniony Złotymi Lwami i nagrodą dla Tomasza Kota za główną rolę. Poziom tegorocznego konkursu nie był rewelacyjny, zabrakło filmów wybitnych. Nagrodzenie „Bogów”, filmu zrealizowanego na poziomie dobrego kina telewizyjnego, okazało się niespodzianką. Być może jury pod przewodnictwem Ryszarda Bugajskiego doceniło ważny społecznie temat w atrakcyjnym podaniu. Bohaterem filmu jest bowiem profesor Zbigniew Religa.
To on po powrocie ze stypendium w Ameryce na początku lat 70. XX wieku rozpoczął starania o rozpoczęcie w Polsce pionierskich przeszczepów serca. Oglądamy walkę Religi o możliwość założenia własnej kliniki w Gliwicach, przygotowania do pierwszego przeszczepu, pozyskiwanie środków finansowych, potyczki z partyjnymi decydentami i nieufnymi lekarzami. Film został zrealizowany starannie od strony odtworzenia realiów PRL, jednak za dużo tu łatwych satyrycznych grepsów. Oponenci ogarniętego wielką pasją działania profesora ukazani zostali zbyt karykaturalnie. Nagrodzenie „Bogów” ma kontekst współczesny, autorzy z pewnością sugerują analogię ze sporem na temat akceptacji i całkowitej legalizacji metody in vitro. O filmie jeszcze napiszemy, zanim ukaże się on na ekranach.
W werdykcie uwzględniono kilka głośnych pozycji znanych już z ekranów. „Pod Mocnym Aniołem” Wojciecha Smarzowskiego otrzymało Srebrne Lwy, Władysława Pasikowskiego nagrodzono za reżyserię „Jacka Stronga”, filmu o pułkowniku Kuklińskim, a Zofia Wichłacz została laureatką nagrody aktorskiej za rolę w „Mieście 44”. Skandalem okazało się wyróżnienie nagrodą specjalną jury „Obywatela” Jerzego Stuhra, filmu prymitywnego, antypolskiego i antykatolickiego.
Reżyser patrzy na swego bohatera z obrzydzeniem i nienawiścią. Ukazując „przeciętnego” Polaka, miotanego wichrami historii wiecznego oportunistę, nieudacznika i głupka stworzył coś w rodzaju mutacji postaci Piszczyka z „Zezowatego szczęścia”, ciągu dalszego tego filmu (w którym grał główna rolę) i „Wodzireja”.
Jury nie doceniło dwóch filmów sensacyjnych – świetnie zrealizowanego „Fotografa” Waldemara Krzystka o dochodzeniu rosyjskich śledczych, którzy przyjeżdżają do Legnicy śladami seryjnego mordercy oraz oryginalnego „Jezioraka” o dochodzeniu prowadzonym przez ciężarną policjantkę w miasteczku na Mazurach. Jednak prawdziwym nieporozumieniem okazało się całkowite pominięcie w werdykcie filmu „Sąsiady” Grzegorza Królikiewicza, laureata Złotych Lwów za „Przypadek Pekosińskiego” przed kilkunastu laty. Ważny temat społecznego wykluczenia ludzi z zaniedbanego osiedla po likwidacji przemysłu w Łodzi został tu podany w typowej dla tego artysty ekspresyjnej formie (zdjęcia i montaż). W konsekwencji dało to oryginalny, pobudzający do refleksji, artystyczny utwór, nasycony jaskrawymi emocjami.
Festiwal w Gdyni obfitował w środowiskowe kombinacje i niejasne kalkulacje, co uwidoczniło się w werdykcie.
 | Mirosław Winiarczyk |
Co? Gdzie? Kiedy?
