„Wy jesteście światłem świata” – to tytuł listu apostolskiego motu proprio papieża Franciszka. Podaje on prawnym językiem konkretne normy dotyczące walki z seksualnym wykorzystywaniem małoletnich lub tzw. osób bezradnych (np. chorych) w strukturach kościelnych. Dokument określa, że małoletni to „każda osoba poniżej 18. roku życia”.
Konferencje episkopatów zostają zobowiązane, by ustanowić „jeden lub więcej systemów, łatwo dostępnych dla każdego w celu składania zawiadomień” o przypadkach nadużyć seksualnych. Podkreśla się, że każdy może złożyć zawiadomienie, ale duchowni, osoby zakonne lub członkowie stowarzyszeń życia apostolskiego mają „obowiązek niezwłocznego zgłoszenia” ordynariuszowi miejsca, jeśli mają „uzasadnione powody, by sądzić, że mógł zostać popełniony” czyn, który podpada pod kategorię nadużycia wobec małoletniego lub osoby bezradnej. Oczywiście tego rodzaju norma w niczym nie umniejsza obowiązywalności prawa państwowego, które określa, kiedy obywatel ma obowiązek zgłosić określony czyn odpowiednim organom. W te jednak kwestie Kościół nie może ingerować, tym bardziej, że prawo w różnych krajach jest różne. W każdym razie duchownych obowiązuje prawo państwa, którego są obywatelami, tak jak wszystkich innych.
Dokument stwierdza, że „władza (np. biskup czy najwyższy przełożony zakonny), która otrzymuje zawiadomienie, przekazuje je zarówno do Stolicy Apostolskiej, jak i do metropolity prowincji kościelnej, w której ma stałe zamieszkanie osoba, której dotyczy zawiadomienie”. W takim przypadku metropolita ma bezzwłocznie poprosić kompetentną dykasterię, czyli zasadniczo Kongregację Nauki Wiary, o powierzenie mu zadania rozpoczęcia dochodzenia. Dykasteria bez zwłoki ma odpowiedzieć na tę prośbę i udzielić stosownych instrukcji. Po otrzymaniu zadania metropolita podejmuje właściwe zadania, przesyłając kompetentnej dykasterii, co 30 dni, raport o stanie dochodzenia, które powinno być zakończone w ciągu 90 dni. Ten termin może być przedłużony z uzasadnionych powodów. Po zakończeniu dochodzenia metropolita przesyła do Stolicy Apostolskiej dokumenty sprawy wraz ze swoją opinią. Widać, że motu proprio odciąża Kongregację Nauki Wiary, choć nie zdejmuje z niej zasadniczej odpowiedzialności w kwestiach dotyczących nadużyć seksualnych. Główny jednak ciężar dochodzenia spoczywa na metropolitach. Wszak Kongregacja Nauki Wiary nie ma sił i środków, by szybko wydawać wyroki w sprawach napływających z całego świata. Istnieją już różne dokumenty powszechne i lokalne w Kościele, które określają procedury postępowania. Jednak list „Wy jesteście światłem świata” precyzuje jeszcze bardziej różne kwestie, szczególnie odpowiedzialność biskupów.
Jeden z paragrafów dokumentu stwierdza, że „uznaje się domniemanie niewinności osoby podejrzanej”. Nie do końca jednak wiadomo, co w praktyce ma to oznaczać. Wszak „tolerancja zero” jest niekiedy rozumiana w ten sposób, że po jakimkolwiek oskarżeniu duchowny natychmiast zostaje zdjęty z wszystkich pełnionych funkcji. Wiemy tymczasem, że coraz częściej zdarzają się na tym polu oszczerstwa. Co do osób, które twierdzą, że są poszkodowane, to dokument zobowiązuje władze kościelne, by były one traktowane z szacunkiem i by im zaoferowano „wysłuchanie i wsparcie”, „pomoc duchową” czy też „pomoc medyczną, terapeutyczną i psychologiczną”. Stwierdza się ponadto, że konferencje episkopatów i inne jednostki kościelne mogą „ustanowić fundusz przeznaczony na wsparcie kosztów dochodzeń”.
Czy ten dokument uspokoi sytuację? Nie sądzę. Nie będzie brakowało polityków próbujących zdobywać punkty na wpisywaniu do swych programów „ukarania Kościoła za pedofilię”. Wyniki wewnętrznych kościelnych dochodzeń, szczególnie jeśli będą oczyszczały oskarżonych z zarzutów, zawsze będą mogły zostać zanegowane przez media i polityków. Stąd uważam, że – bez negowania potrzeby wewnętrznych procedur – trzeba przypominać: od oskarżeń o czyny kryminalne jest policja, prokuratura i sądy. Składanie zawiadomień do biskupa (albo do mediów) bez konieczności złożenia doniesienia w prokuraturze może być perfidną pułapką, z której nie będzie dobrego wyjścia.
Co? Gdzie? Kiedy?
